Psikoloji, davranışı, bilinci, duyguları ve düşünceleri ayrı veyahut da beraber inceleyen bir alandır. Bir toplum içerisindeki tüm temel yapı taşlarında psikolojinin etkileri mevcuttur. Toplumu toplum yapan onu var eden bireylerdir. Psikoloji, toplumu meydana getiren bu bireyleri gözlemlemekte; gözlemler sonucunda çeşitli adlandırmalar yaparak incelemelerde bulunmaktadır.
Sosyoloji ise bireylerin bir araya gelerek oluşturduğu toplumu ve bu toplumun yapısını incelemektedir. Kornblum’un (2008) bir ifadesiyle sosyoloji, makro düzeyde toplumsal kurumların ya da toplumların yapısını ve değişimini, mikro düzeyde grupları gruplar arasındaki etkileşimi ve toplumsal rolleri incelemektedir. Bu bağlamda bakıldığında psikolojinin ve sosyolojinin ortaklaşa bir çalışma içerisinde olduğu kolayca söylenebilmektedir.
Psikolojinin sosyoloji ile bir arada yaptığı gözlemler ve araştırmalar bu alan dâhilinde sosyal psikoloji alt başlığını doğurmuştur. Sosyal psikoloji, bireylerin toplum nezdinde, toplumun ise bireylerin varlığı ön planda tutularak incelendiği bir alt daldır. Bu alt dal, insanları, onların duygu, düşünce ve benzeri yapılarını geçmişlerinde, şimdilerinde ve geleceklerinde bulundukları sosyal ortam bağlamında gözlemlemeyi hedeflemektedir. Sosyal psikoloji alanında en sık ele alınan teorilerden olan Sosyal Kimlik Kuramı (Tajfel ve Turner, 1979) bireylerin sosyal gruplarından doğan kimliklerinin, onlara öz saygılarını yükseltici bir kaynak sağlayabileceğini ifade etmektedir (Çoksan, 2006).
Bu kimlikler toplum içerisinde çeşitli grupların oluşmasına yol açmakta ve bununla beraber yeni kavramların doğmasına sebep olmaktadırlar. “İç Grup Kayırmacılığı” ve “Dış Grup Homojenliği” bu gibi kavramlardan yalnızca bazılarıdır.
Bireylerin yaşadıkları ortam, şahitlik ettikleri dinler, cinsiyetleri, büyüdükleri aile ve çevre yapısı, duygu ve düşünceleri, araştırdıkları ve öğrendikleri kendi zihinlerinde bir “Öteki” kavramını meydana getirmektedir. Kişi hangi ırka, hangi topluluğa, hangi siyasi partiye mensup olursa olsun zihninin derinliklerinde kendisinden olanı ve bir başkasını rahatça birbirinden ayırabilmektedir.
İç grup kayırmacılığı, insanların zihninde iç grup ve dış grup olarak ikiye ayrılması sonucunda bu iki grup arasında yapılması muhtemel herhangi bir karşılaştırma durumunda bireylerin iç grupları kendilerine daha yakın ve doğru kabul etme yanlılığına verilen isimdir. İç grup kayırmacılığında kişi kendisinden olanı ötekine karşı savunmakta; grup içerisinde yer alan üyeleri bir olarak anmakla beraber dışta yer alanı ise farklı görmektedir.
Dış grup homojenliği ise grup içerisindeki üyelerin her birini birbirinden farklı olarak değerlendirmeyi hedeflemektedir. Bir grubu meydana getiren üyeler benliklerinde çeşitlilikler taşımaktadır. Dış grup homojenliğinde, iç grup kayırmacılığının aksine bir izlenim söz konusu olduğu ifade edilebilmektedir. Dış grup birbirinin aynı görünürken iç grup farklılıkları içermektedir.
Buna verilebilecek en alışılagelmiş örnek memleketler ve hemşerilik üzerindendir. Misal olarak Manisa’nın iki farklı köylüsü memleketteyken kendi köyünü diğerlerinden ayrı görerek adetlerindeki, dilindeki ve inançlarındaki farklılıkları anarak kendisini ve kendi köyünü özel bulmak derdindedirler. Fakat aynı köylülerin birbirilerini memleketlerindeyken değil de bir başka şehirde, örneğin İstanbul’da gördüklerinde ise bir anda adeta aynı aileden gelircesine kendilerini bir tuttukları görülebilmektedir. Manisalılar kendi şehirlerinde yani bir diğer ifade ile kendi grupları içerisindeyken birbirilerinin farklılıklarını öne sürmekteyken dış grupta ise kendilerini ortak anmaktadırlar.
Böylece, iç grup kayırmacılığının ve dış grup homojenliğinin toplum yapısı içerisinde oluşan iki kavram olduğu kaleme alınabilmektedir. Lakin bununla birlikte elbette ki bu kavramlar da toplum dahilinde kimi yapıları etkilemekte hatta ve hatta oluşturmaktadır.
Ayşe Rüveyda AKGÜNGÖR
KAYNAKÇA
Çoksan, S. (2006). İç Grubu Kayırma ile İç ve Dış Gruba Eşit Davranmanın Nedensel Atıfları. Nesne Psikoloji Dergisi.
Kornblum, W. (2008). Sociology in a Changing World. Thomson Wadsworth.
Yorumlar
Yorum Gönder